Beldemiz / Beldemizin Tarihi

BELDENİN TARİHİ:

“SALKIM SAÇAK, SELÇUK SAÇAK”

  SAÇAK KÖYÜ (SAÇAK BELDESİ)

            Günümüz SAÇAK Beldesi’nin konuşlandığı coğrafya, DUMANLI Dağı’nın batı eteklerinde yer alan ve rakımı: (denizden yüksekliği) 1150 metre olan bir plato’dur. Plato’nun ortasından küçük derelerin beslediği ULUSU ÇAYI geçer ve FİLYOS Irmağı’na katılarak Karadeniz’e ulaşır. Belde, Ankara-Zonguldak Demiryoluna 500 m.; Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesini İstanbul’a bağlayan E - 80 Transit karayoluna 2 km.’dir.

            Saçak Beldesi’nin konuşlandığı bu platonun kuzeyini KÖROĞLU Dağları’nın uzantıları olan DOĞDU Tepeleri ile düzlükleri; Kuzey Doğusunu Ilgaz Dağları kaplar. Beldenin batısında Çerkeş İlçesi, Güneybatısından Doğuya uzanan Köroğlu Dağları üzerinde IŞIK, AYDOS, DUMANLI ve ELDİVAN Dağları; 20 km. güneyinde ORTA İlçesi, 6 km. kuzeydoğusunda ATKARACALAR İlçesi yer alır.

            Bu coğrafyada: (Paflagonya’da) 10’ncu ve 11’nci yüzyılın ilk üççeyreğinde Doğu Romalılar, Rum’lar egemendiler. 1071 Malazgirt Zaferi’nden hemen sonra Kangrı’yı/Çankırı’yı ilk fetheden Büyük Selçuklu Süleyman Şah’ın komutanı Kara Tekin olmuştur. Özellikle 12.ci yüzyılın ikinci yarısından (1150’li yıllardan) sonra ve 13.cü yüzyıl boyunca Batı Karadeniz Bölgesi’ne: (Çankırı, Karabük, Kastamonu, Sinop, Zonguldak, Bartın ve Bolu) gelenler Yesi’den, Horasan ve Buhara’dan akın eden Alperenler ile Azerbaycan’dan göçen Türkmenler/Yörük’lerdir. Bu Türkmenlerin ataları da, daha önce Orta Asya’da yaşayan ŞAMAN OĞUZ BOYLARI’ydı.

            OĞUZLAR’ın 24 boyundan (12) on ikisini oluşturan “BOZOKLAR” (GÖKHAN ve AYHANOĞULLARI’nı;) Kayı, Bayat, Dodurga, Salur ve Yazır adları ile bilinen en önemli “YÖRÜK TÜRKMEN OYMAKLARI” oluşturuyordu.

            Ayrıca “ÜÇOKLAR” boyu’na bağlı, Bayındur, Çavundur, Eymür, İğdir, Bügdüz, Begdili ve Kınık Oymakları da bu bölgeye yerleşmişlerdir. Bu bilgiler Çankırı ilçelerine bağlı, günümüzde halen yaşayan köy isimleri ile de sabittir.

            Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılması ile başlayan “BEYLİKLER” döneminde Bölgemiz/Yöremiz, 1292 yılında kurulan “CANDAROĞULLARI” Beyliği ile “İSFENDİYAROĞULLARI”nın egemenliği/yönetimi altında kalmıştır. Bu beyliklerin egemenliği 15‘nci yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür. Osmanlı Devleti’nin Fatih Sultan Mehmet dönemindeki genişlemesi ile birlikte Çankırı İli ve yöremiz: (Çerkeş, Atkaracalar, Ilgaz ve Kurşunlu) Kastamonu Sancağına bağlanmıştır.

            Kastamonu Salnamelerinden öğrendiğimiz bilgilere göre, günümüzdeki SAÇAK Beldesi’nin konuşlandığı topraklarda: (DOĞDU ile SAÇAK Beli, DUMANLI Dağı ile batı eteklerindeki ovalarda) hayatlarını yarı göçebe olarak sürdüren mezralar/yerleşmeler varmış. Eskiden bunların sayısının yedi parça olduğu söyleniyormuş. Kendilerini “SALKIM SAÇAK” yaşıyoruz deyimiyle tanımladıkları bu mezralarda; daha çok hayvancılıkla geçinen; yukarıda adlarını saydığımız Oğuz Boyları’ndan gelme “YÖRÜK TÜRKMENLER” yaşıyorlarmış. Yararlandığımız, aşağıdaki yaşlı kaynaklardan duyduğumuz bir başka söylentiye göre, kendilerini “SAÇAKLI AŞİRETİ” diye de tanıtırlarmış.

Bu Yörük Türkmenlerin, bilinen en önemli soy ya da sülaleleri ile yaşadıkları mıntıka adları şunlarmış:

YAŞADIKLARI  MINTIKA                                 SOY-SÜLALE                                            

1- Poslu Kavağı’nda/Köy Merkezinde:                              Poslugil – Havaoğlugil-Kavasgil

2- Şıhkızı/Şeyhkızı ve Söğütlerde:(ERENLER’de):         DEDEOĞULLARI:(Ayhangil-İbreemgil)   Şemsioğlugil – Gülligil

3- KIRAN’da ve Handaşı’nda :                                          İMAMGİL: (Sarıağagil-Hocagil-Kocaaligil-Garipgil-Gökmengil-Esmegil)

4- Cumayanı-İbideresi’nde :                                             GÜLAPLAR-Kadirgil-Civirgil-Kürkçügil-Sarıgızgil-Dudugil

5- Doğdu’da: (Kınıközü ve Susuzözü) :                            Hüdükgil-Köroğlugil-Karaligil-Ayhangil’in bir bölümü ve Kölegil

6- TAŞKÖY’de –Kepez’de :                                                 İpeçgil-Yamlıgil

7- Değirmenderesi- Aşuluk ve Çatalkaya’da:                BEKİRLER: (Bekirçavuşgil-Delihacıgil

     (ŞEREN’de) :                                                                  Topsakalgil-Süleymançavuşgil-Dikicigil-Keleşgil-Aynalıgil-Yarımağagil)

            Ondokuzuncu yüzyılda, Tanzimat ve Meşrutiyet dönemleriyle birlikte bazı idari düzenlemeler sonucu bu dağınık mezralar birleştirilmiş. Ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında; özellikle 1860 ve 1870’li yıllarda Kafkasya ve Balkanlardan göçebe gelen ailelerin: (Halitgil, Ataşgil, Haşhaşgil, Devrangil, Bartınlıgil, Serezligil, Damatgil, Salihgil, Kadirler, Emirler, Cafarlar, Katrancıgil ve Çerkezler). Yerli sülaleler ile göçebe gelenler bugünkü yerinde toplanarak önce SELÇUK SAÇAK; daha sonra da: (Cumhuriyet Döneminde) SAÇAK Köyü adını almıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında önce Çankırı’ya ve Kurşunlu İlçesine, 1950’lili yıllarda Çerkeş İlçesine bağlanan250-300 hanelik Saçak Köyü, yörenin en büyük ve nüfusu en kalabalık köylerinden biri olmuştur.

            1930’lu yıllarda beş sınıflı ilkokula, 1973’de la Ortaokula kavuşmuş ancak hızlı göçler yüzünden Ortaokulu kapanmıştır.

            1992 yılında üç bini aşan nüfusu ile BELDE’lik olmayı hak eden Saçak, eğitim düzeyleri yüksek gurbetteki hemşehrilerinin ve çalışkan halkının birlik ve katkılarıyla kalkınma çabalarını modern tarım, hayvancılık, arıcılık ve küçük bahçeleriyle hızlandırmaktadır. Ayrıca çevresini, toprağını, zengin meralarını imece ile yıldan yıla hızla ağaçlandırmakta; beldesini her yıl düzenlediği FİDAN DİKME VE KÜLTÜR ŞENLİKLERİ ile de süslemektedir.

KAYNAKLAR:

1-      Kaynak: İblekgilin Tata Dede ve Oğlu İbrahim Meydan Radyo Röportajı: İbrahim Meydan ve Saçak Eski Muhtarı Mustafa MORTAŞ: (1946-1954 dönemi)

2-      Meydan Larousse

3-      Bahattin Ayhan: Çankırı Tarihi

4-      Necati Asım Uslu: Çankırı’dan Sözler (Karatekin Eli, YAREN DİYARI)

5-      1973- Çankırı İl Yıllığı

6-      Kastamonu Salnameleri

  * HAZIRLAYAN: Ahmet MORTAŞ- TRT Emekli Prodüktörü